Bebek oyundan ne mi anlar?
Güncelleme tarihi: 15 Ağu 2023
Oyun deyince akla ilk önce oyuncaklar gelirdi, bugünlerde daha çok ekranlar geliyor. Aslında oyun her yaşta çocuğun hayatı deneyerek öğrenmesini sağlayan çok önemli bir araçtır. Bu nedenle yaşa göre oyun ve oyuncak seçimi de çok önemlidir.
Yeni doğmuş bebekler için hayat meme emip uyumaktan ibaretmiş gibi görünmekle beraber ilk yılda bile oyuncak seçimi fark yaratır.
İlk 1 yılda algı ve harekete yönelik olan, çoğunlukla belirgin amaçlar taşımayan nesneler oyuncak olarak seçilmelidir. Bebek, kemik ve kasların gelişmesini sağlayan hareketli oyunlarla biriken enerjisini boşaltır, sosyal ilişkiler kurabilir, kendini tanıyabilir, kendi gücünün sınırlarını belirler, duyuları gelişir ve becerileri artar.
İlk aylarda bebeklerin doğuştan varolan refleks tepkileri giderek olgunlaşır, değişir. Bu değişim sinirsel gelişimin de göstergesidir. Bebek önce çevresindeki insan ve objelere bakar. Giderek başını kaldırmaya, el kol hareketleri geliştikçe yakalamaya çalışır, yakalayabildiklerini inceler.
Oyuncaklar gelişim basamaklarına uygun olarak çocuğun hareketlerine düzen getirir; bedensel, zihinsel, psikososyal gelişmesine yardımcı olur, hayal gücünü ve yaratıcılığını, yeteneklerini geliştirir. Doğumdan itibaren bebek ses-şekil ve renklere karşı hassastır. İlk oyuncakları öncelikle görme ve işitme duyularına yönelik oyuncaklardır. Renkli çıngıraklar, dönenceler gibi.
1-4 aylar arasındaki bebek beşiğine asılan bir oyuncağın bazen sallanıp, bazen hareketsiz durduğunu fark edebilir. Oyunlarında 'keşfetmek' ön plandadır. Hoşuna giden hareketleri tekrarlar. Çevresindeki oyuncağı, eşyayı çekerek, çarparak tanımaya çalışır. Vücudu da oyuncak niteliğindedir. Önce sesini keşfeder. yaklaşık 4-5 aylıkken ağlama, bağırma, agulama gibi sesleri kontrol edebildiğini farkeder ve taklitlere başlar. Bu dönemde çığlıklar, kahkaha taklitleri, öksürük sesleri onun oyunlarıdır. Anne babanın da sesli yanıtları ve tepkileri ile eğlenir, cevaplar verir. Zamanla parmaklarını, ayaklarını inceler-oynar.
4-8 aylar arası neden sonuç ilişkilerini ayırt etme becerisi başlar. Hareketlerinin yarattığı sonuçları görmek ister. Örneğin beşiğin kenarındaki ipe tesadüfen dokunduğunda ipin sallandığını ve ses çıkardığını fark ederse bir kez denemeden sonra ses duyabilmek için ipi çekmeye başlar.
Bedensel gelişime paralel olarak 8-12. aylarda hareketlerinde de artış ve farklılaşma gözlenir. Neden-sonuç ilişkilerini daha iyi ayırt etmeye başlar. Hedeflediği sonuçla arasına engel girerse bu engeli ortadan kaldırır. Örneğin oyuncağı sakladığınızda onu arar , örtünün altına saklanan oyuncağı örtüyü kaldırarak bulur. Ayakta durma, yürüme, tırmanma gibi hareketleri başarır. Bu hareketler mükemmel olana kadar oyun niteliğindedir ve sürekli tekrarlar.
Oturmayı başardıktan sonra çevresi genişleyen bebeğin oyuncakları arasında küpler, çıngıraklar sayılabilir. Bu dönemde avuç ile kavradığı göz önüne alınarak avucuna sığacak büyüklükte parçaları olan oyuncaklar seçilmelidir.
Yürümeye başlama ile birlikte oyuncaklarından çok ev eşyaları ilgi çeker. Bebek için ulaşabildiği alanları keşfetmek önemlidir. Küplerle kule yapmak, oyuncak parçalarını bir yerden bir yere taşımak haz verir. Bu dönemde hareketin amacından çok, hareketin yapılmasından doğan haz ön plana çıkar. Parmaklarının ince kaslarının gelişimi de arttığından büyük parçalı, takılıp-çıkarılabilecek oyuncaklar, parmakların cımbız gibi kullanıldığı abaküs benzeri veya tuşlu oyuncaklar yararlı olur. Yürüme davranışını destekleyecek; çekebileceği, itebileceği tekerlekli oyuncaklar ilgi çeker. Top oynama başarılı olmasa da hareket gelişimine yardımcı olur.
Su, eğitimsel değeri her yaş için büyük olan bir oyun malzemesidir. Dokunma duyusuna yönelik, çocuğa haz veren, deneyim ve keşif olanağı sağlayan, çocuğun dikkatini toplamasına yardım eden, içe kapanık çocuğu uyaran, saldırgan çocuğu sakinleştiren bir malzemedir. Su banyo yapmak ve temizlik amaçları dışında da oyun malzemesi olarak kullanılabilir.
0-12 aylık bebeklere oyuncak alırken;
cinsiyet ayırımı yapmamalı (örneğin erkek çocuğa bebek, kız çocuğa araba alınabilir),
oyuncak alımında aşırıya kaçmamalı,
özellikle bebeklik döneminde alınacak oyuncakların kırılmayan, yumuşak, emniyetli, yıkanabilir cinsten olmasına özen göstermeli,
küçük yaşta parçaları büyük, yaş ilerledikçe parçaları küçük oyuncaklar seçmeliyiz.
Evdeki artık malzemelerden de oyuncak yapılabilir; ipe dizilmiş boş makaralar gibi.
Evde oyuncakların yerleştirilebileceği bir dolap, köşe veya kutu oluşturmak iyi olur.
Bebeğin öğrenmesinde görsel malzeme önemli bir yer tutar, resim ve kitaplardan da yararlanılabilir. Canlı renklerde, büyük boy ve ayrıntısız resimleri olan kitapların anne baba tarafından okunması, kısa masallar anlatılması, resimlerin birlikte incelenmesi bu yaşlarda bebeğin dil gelişimini hızlandırır, kelime bilgisini arttırır, konuşması için fırsat yaratır ve destekler, Ayrıca çevresini tanımasına yardımcı olur. Anne-baba-bebek ilişkisini güçlendirir. Hayal gücünü geliştirir.
Bebeğin teyp gibi mekanik bir sesten masal dinlemesi yerine kendisi ile ilgilenen kişi ile aynı mekanı paylaşması, bedensel temas içinde (kucakta veya yanyana oturarak) ses tonu ve mimiklerin değişimini gözlemesi, kendisine ilgilenen kişi tarafından zaman ayrıldığını hissetmesi bahsettiğim tüm yararları pekiştirecektir.
Dokunma yolu ile bebeğin kitabı-kağıdı tanıması sağlanmalıdır.
Bebeklerin bu dönemde parmakları yeterince gelişmediğinden sayfaları tek tek açamayacakları, ani hareketlerle sayfaları kırıştırabilecekleri, yırtabilecekleri göz önüne alınarak bu yaş dönemi için hazırlanan kalın sayfalı kitaplar seçilmesi daha uygun olur.
Şimdi ne düşündüğünüzü tahmin ediyorum. Bütün bunların arasında cep telefonlarını, tabletleri, ekranları saymadığımı farketmişsinizdir. İlk yaşlarda bebekleri pasif iletişim içeren, seyredilen ekranlardan ve cep telefonlarından mutlak uzak tutmanız ve bebeğinizle iletişiminizi karşılıklı göz teması ile ilerletmeniz çok önemli.
Unutmayın siz ekranlara bakarken o büyüyor, bu keyfi kaçırmayın!
Sağlıkla büyütün.
Comments